W Kodeksie karnym wykonawczym znajdują się przepisy dotyczące dozoru elektronicznego, czyli stosunkowo nowego sposobu kontrolowania skazanego. Najogólniej mówiąc, SDE (system dozoru elektronicznego) umożliwia odbywanie kary w domu, a nie w zakładzie karnym. Jak dokładnie działa system dozoru elektronicznego i jakie warunki trzeba spełnić, aby znalazł on zastosowanie w konkretnym przypadku?

Na czym polega system dozoru elektronicznego?

W kodeksie karnym wykonawczym ustawodawca wyjaśnia, co to jest system dozoru elektronicznego i w jaki sposób jest on realizowany. SDE obejmuje ogół metod postępowania i środków technicznych, które umożliwiają wykonywanie dozoru. Pozwala on na kontrolowanie zachowań skazanego i sposobu, w jaki kara jest odbywana, przy wykorzystaniu specjalnych urządzeń monitorujących (m.in. nadajnika potocznie zwanego bransoletą, noszonego na nodze czy nadgarstku). System dozoru elektronicznego może być realizowany na różne sposoby:

• stacjonarny – polega na kontrolowaniu, czy skazany przebywa w określonych dniach tygodnia i godzinach w miejscu wskazanym przez sąd;
• mobilny – sprowadza się do kontroli miejsca pobytu skazanego, bez względu na to, gdzie się on znajduje;
• zbliżeniowy – jego podstawą jest kontrola, czy skazany zachowuje określoną minimalną odległość od osoby wskazanej przez sąd.

Co istotne, karę pozbawienia wolności w SDE wykonuje się zawsze jako dozór stacjonarny, dwa pozostałe typy – mobilny i zbliżeniowy – znajdują zastosowanie w przypadku środków karnych i zabezpieczających.

System dozoru elektronicznego – warunki

System dozoru elektronicznego w Polsce zyskuje na popularności, jednak możliwość jego zastosowania nie dotyczy każdego. Istnieją ściśle określone warunki, które trzeba spełniać łącznie, aby uzyskać od sądu penitencjarnego zezwolenie na odbywanie kary w tym trybie: 

• orzeczona kara pozbawienia wolności nie przekracza 1 roku i 6 miesięcy (jeszcze do niedawna był to 1 rok, zmieniło się to na podstawie Tarczy antykryzysowej w 2020 r.) oraz nie zachodzi recydywa;
• jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary;
• skazany ma określone miejsce stałego pobytu;
• osoby pełnoletnie, które zamieszkują ze skazanym, wyraziły stosowną pisemną zgodę;
• nie ma ku temu przeszkód technicznych.

Wniosek o dozór elektroniczny

Wniosek o zezwolenie na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego może złożyć zarówno skazany, jak i jego obrońca, prokurator, sądowy kurator zawodowy lub dyrektor zakładu karnego. Wniosek ten składa się na piśmie do sądu penitencjarnego odpowiedniego ze względu na miejsce przebywania skazanego i musi on zawierać uzasadnienie będące potwierdzeniem, że w danym przypadku spełnione są warunki umożliwiające odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego. Sąd penitencjarny w terminie 30 dni od złożenia wniosku wydaje postanowienie w tej sprawie.

System dozoru elektronicznego jako alternatywa dla kary pozbawienia wolności sprawdza się dobrze, ponieważ umożliwia skazanemu wykonywanie pracy zawodowej, przebywanie z rodziną i uczestniczenie w życiu społecznym, przy jednoczesnym zachowaniu nad nim kontroli. Nieizolacyjny system wykonywania kary ma wiele zalet, ale nie można zapominać o tym, że stawia jasne wymagania przed skazanym. Musi on m.in. przebywać w wyznaczonym miejscu w określonym czasie, poddawać się czynnościom kontrolnym oraz dbać o urządzenia.