05 marca 2024 r. Aby wszcząć postępowanie cywilne przed sądem, konieczne jest wniesienie odpowiedniego pisma procesowego, jakim jest zazwyczaj pozew. Zdarza się, że niektórzy decydują się na samodzielne wniesienie pozwu i prowadzenie swojej sprawy, stąd też istotna jest wiedza na temat tego, jak napisać pozew i co powinien on zawierać. Ważne jest także, abyśmy wiedzieli, do jakiego sądu należy wnieść pozew i ile za to zapłacimy.

Czym jest pozew i jakie postępowania można nim zainicjować?

Pozew jest oficjalnym pismem procesowym składanym przez osobę, która chce na drodze sądowej dochodzić swoich roszczeń. Inicjuje on całe postępowanie, a także stanowi podstawę dalszych czynności podejmowanych w procesie.

Obecnie wyróżniamy trzy rodzaje powództw, które możemy zainicjować składając pozew:

1. Powództwo o zasądzenie świadczenia:

Wnosząc taki pozew powód żąda, aby sąd zobowiązał pozwanego do ściśle określonego zachowanie. Zachowanie może polegać na daniu, czynieniu, nieczynieniu, znoszeniu lub zaprzestaniu. Jest to najpopularniejszy rodzaj powództwa. Przykładem takich powództw są wszystkie sprawy o zapłatę.

2. Powództwo o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa:

W takiej sytuacji osoba, która wnosi pozew, czyli powód, może żądać ustalenia przez sąd istnienia albo nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, kiedy ma w tym interes prawny. Są to przykładowo sprawy dotyczące ustalenia istnienia lub nieistnienia małżeństwa lub o ustalenie stosunku pracy.

3. Powództwo o ukształtowanie stosunku prawnego:

Ten ostatni rodzaj powództwa zmierza do zmiany istniejącego stanu prawnego. Do tego typu spraw zaliczamy na przykład: nakazanie złożenia oświadczenia woli w przedmiocie zawarcia umowy przyrzeczonej czy rozwiązanie małżeństwa przez rozwód.

Jakie elementy musi zawierać pozew?

Każdy pozew, aby mógł być przyjęty do dalszego rozpoznania, musi zawierać określone elementy. W pierwszej kolejności powinniśmy zwrócić uwagę na ogólne elementy, które musi zawierać każde pismo procesowe składane w trakcie procesu, w tym  także pozew. Do tych elementów zaliczamy: oznaczenie sądu, do którego kierujemy pismo, imiona i nazwiska lub nazwy stron lub ich przedstawicieli ustawowych oraz oznaczenie rodzaju pisma (na przykład: pozew, wniosek). Poza tym koniecznie musimy wskazać, o co dokładnie wnosimy, fakty, na których opieramy swoje wnioski oraz dowody na ich poparcie. Na końcu pisma, które wnosimy do sądu, należy złożyć swój własnoręczny podpis oraz wymienić załączniki.

Dodatkowo pamiętać musimy, że jeśli pismo, które składamy, jest pierwszym w sprawie, musi ono zawierać: oznaczenie wartości przedmiotu sporu, adresy stron oraz numer PESEL, NIP lub KRS.

Pozew, jako szczególne pismo procesowe, zawiera także pewne elementy obligatoryjne. Zgodnie z art. 187 § 1 kodeksu postępowania cywilnego pozew powinien czynić zadość wyżej wymienionym warunkom pisma procesowego, a dodatkowo zawierać: dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu. Ponadto musi on zawierać oznaczenie daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie świadczenia. Jest to wskazanie, od kiedy wymagamy zapłaty, na przykład kiedy upłynął termin płatności faktury. Koniecznie musimy także zawrzeć informację, czy podjęliśmy próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu. W przypadku, gdy takiej próby nie podjęliśmy, obligatoryjne jest krótkie wyjaśnienie, czym było to spowodowane.

Dalsze pisma procesowe muszą zawierać także nadaną przez sąd sygnaturę akt sprawy, na przykład: I C 212/22 czy III Nsm 23/23.

Jakie elementy dodatkowe może zawierać pozew?

Artykuł 187 § 2 kodeksu postępowania cywilnego wskazuje elementy fakultatywne, które może zawierać pozew. Są to różnego rodzaju wnioski, takie jak chociażby o zabezpieczenie powództwa, czyli zabezpieczenie naszych interesów tymczasowo, na czas trwania postępowania. Może być to także wniosek o wezwanie na rozprawę wskazanych przez nas świadków lub biegłych. W niektórych przypadkach możemy wnosić też o uzyskanie przez sąd dowodu, który jest istotny dla rozstrzygnięcia sprawy, a znajduje się w innym sądzie lub urzędzie.

Czym jest wartość przedmiotu sporu i jak ją wskazać?

Wskazanie wartości przedmiotu sporu jest elementem obligatoryjnym, który zawiera pozew. Jest to wartość pieniężna dochodzonego przez nas roszczenia. Ma ona decydujące znaczenie między innymi dla określenia tego, który sąd będzie procedować w naszej sprawie.

Wartość przedmiotu sporu może być konkretną kwotą, jak ma to miejsce na przykład w przypadku braku opłacenia faktury VAT. W sprawach o istnienie, unieważnienie albo rozwiązanie umowy najmu lub dzierżawy wartość przedmiotu sporu stanowi przy umowach zawartych na czas oznaczony suma czynszu za czas sporny, lecz nie więcej niż za rok. Natomiast przy umowach zawartych na czas nieoznaczony jest to suma czynszu za okres trzech miesięcy.

W przypadku spraw o świadczenia powtarzające się, jak na przykład o alimenty, wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok. Jeśli świadczenia trwają krócej niż rok, wartość przedmiotu sporu obliczamy za cały okres ich trwania.

Czym jest zdolność sądowa i procesowa?

Pod pojęciem zdolności sądowej rozumie się zdolność do występowania w postępowaniu cywilnym jako strona. Dotyczy to osób fizycznych, prawnych oraz jednostek organizacyjnych, którym ustawa przyznaje zdolność prawną.

Natomiast zdolność procesowa to przesłanka procesowa, przez którą należy rozumieć zdolność do czynności procesowych. Posiadają ją osoby fizyczne mające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne. Zdolność procesową musi posiadać każdy podmiot, który podejmuje czynności procesowe w postępowaniu cywilnym. Osoby fizyczne, które posiadają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, posiadają również ograniczoną zdolność procesową. Mogą więc samodzielnie dokonywać wszelkich czynności procesowych, lecz jedynie w procesach dotyczących spraw, w których osoby te samodzielnie mogą zaciągać zobowiązania. Do takich czynności zaliczamy: umowy należące do umów zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego lub rozporządzanie swoim zarobkiem.

Pozew – kto może pozywać, a kto być pozywany?

Podmiot, który posiada zdolność sądową i procesową, nie zawsze będzie brał udział w postępowaniu, a to z uwagi na brak legitymacji procesowej. Zdolność sądowa i zdolność procesowa to przesłanki procesowe warunkujące formalne wszczęcie postępowania.

Natomiast inną kwestią jest to, czy dana osoba posiada legitymację procesową, a zatem, czy w określonej sprawie jest ona upoważniona do wystąpienia z konkretnym żądaniem.

Legitymację procesową zdefiniować można jako uprawnienie danego podmiotu do występowania w charakterze strony w danym postępowaniu cywilnym.

Najbardziej podstawowy podział legitymacji to podział na legitymację czynną i bierną. Kryterium podziału są tu po prostu strony spornego stosunku prawnego. Legitymacja czynna odnosi się do powoda i rozumie się przez nią uprawnienie do wszczęcia i prowadzenia procesu. Legitymacja bierna dotyczy z kolei pozwanego i uzasadnia występowanie w postępowaniu w charakterze pozwanego.

Do jakiego sądu kierujemy gotowy pozew?

Według ogólnej zasady pozew kierujemy najczęściej do sądu rejonowego. Jednakże w art. 17 kodeksu postępowania cywilnego wskazane są przypadki, kiedy właściwym jest sąd okręgowy. Są to na przykład sprawy dotyczące praw niemajątkowych (na przykład o rozwód) oraz praw majątkowych, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 100 tysięcy złotych.

Według ogólnej zasady pozew wytaczamy przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania osoby, którą pozywamy. Jednakże i tu znajdziemy wyjątki. I tak, na przykład, pozew o alimenty lub o ustalenie pochodzenia dziecka i związane z tym roszczenia wytoczyć możemy według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej. Innym przykładem jest pozew o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy nieruchomości, który złożyć możemy w sądzie miejsca położenia nieruchomości.

Pozew – ile kosztuje?

To, ile zapłacimy za wniesienie pozwu do sądu, uzależnione jest od wartości przedmiotu sporu. Kwotę konieczną do opłacenia ustalamy w oparciu o art. 13 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. I tak, przykładowo, gdy wartość przedmiotu sporu wynosi do 500 zł, wniesienie pozwu do sądu kosztuje 30 zł. W przypadku wartości przedmiotu sporu pomiędzy 7,5 tysiąca złotych a 10 tysięcy złotych opłata od pozwu wynosi już 500 zł. Z kolei przy wartości przedmiotu sporu pomiędzy 15 tysięcy złotych a 20 tysięcy złotych opłata wynosi 1000 zł. Natomiast  gdy dochodzone przez nas roszczenie jest jeszcze większe, uiścić należy opłatę od pozwu w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu.